Ngăm Giáo trước kia là một giáo xứ lớn, đời sống đức tin khá vững mạnh trong nhiều giai đoạn lịch sử của giáo phận. Tuy nhiên, biến cố di cư năm 1954 đã lấy đi gần hết giáo dân của giáo xứ, khiến cho Ngăm Giáo sầm uất ngày nào chỉ lại chút âm vang. Hiện tại, giáo xứ có hai giáo họ là Ngăm Giáo và Cứu Sơn với vỏn vẹn 140 nhân danh.
I. GIÁO HỌ NHÀ XỨ NGĂM GIÁO
- Các thông tin cơ bản.
Địa chỉ: Ngăm, Lãng Ngâm, Gia Bình, Bắc Ninh.
Năm thành lập: chưa rõ (khoảng đầu thế kỷ XIX).
Dòng tu đang hiện diện và hoạt động: cộng đoàn Hiệp hội Đức Maria – Mẹ Sự Sống.
Số giáo dân: sau nhiều khó khăn, thử thách, hiện nay Ngăm Giáo còn 42 nhân danh, sống rải rác trong làng với khoảng trên 2800 nhân khẩu. Trước đây, bà con ở Ngăm sống nhờ vào đồng ruộng nhưng tới nay, đa phần các gia đình đã làm thêm nghề may gia công các sản phẩm may mặc nên đời sống kinh tế tương đối khá giả. Một cộng đoàn của hiệp hội Đức Maria – Mẹ Sự Sống cũng được thiết lập tại đây để nhằm đồng hành và gây dựng lại nếp sống đạo vốn rất tốt đẹp tại giáo xứ trước đây.
Nhà thờ: Nhà thờ Ngăm tới nay đã hơn 100 năm tuổi (xây dựng năm 1912). Năm 2006, nhà thờ được trùng tu. Nhà thờ có rộng 12m, dài 32m, mái cao 13m, tháp cao 22m, giờ chỉ còn 1 quả chuông nặng chừng 1 tạ.
- Lịch sử hình thành và phát triển:
Theo các cụ kể lại, Tin Mừng đã được loan báo ở Ngăm cách đây khoảng 200 năm, và gần như toàn bộ người dân ở làng Ngăm đều đón nhận Tin Mừng ngay từ khi được các nhà truyền giáo gieo vào mảnh đất thân yêu này. Trước năm 1954, Ngăm Giáo là một trong những giáo xứ sầm uất nhất của giáo phận Bắc Ninh. Đến năm 1954, số nhân danh của Ngăm giáo đã lên đến 1,200 người. Tuy nhiên, hầu như toàn bộ giáo dân đã di cư vào miền Nam và định cư chủ yếu ở Hố Nai sau khi hiệp định Giơ-ne-vơ được ký kết, chỉ còn 3 giáo dân ở lại để gìn giữ giáo xứ và ngôi thánh đường thân yêu.
- Đời sống đức tin:
Sau biến cố di cư, mọi sinh hoạt đạo của Ngăm Giáo gần như tê liệt, không còn hội đoàn nào hoạt động. Cha chính xứ hiện nay là cha Giuse Nguyễn Văn Khiêm. Hằng tuần, giáo xứ vẫn có Thánh lễ. Dù quý cha tiền nhiệm và đương nhiệm cùng bà con giáo dân đã nỗ lực tái thiết lại xứ đạo vốn đã có truyền thống từ xưa, nhưng khó khăn vẫn còn đó bởi số giáo dân còn ở lại xứ quá ít ỏi, việc chạy đua với nhịp sống hiện đại cũng phần nào làm lu mờ các giá trị Tin Mừng từng được gieo trong lòng bà con dân xứ. Nguyện xin Thiên Chúa ban dồi dào ơn phúc để ngọn lửa đức tin nơi đây sẽ ngày thêm mạnh mẽ hơn.
II. GIÁO HỌ CỨU SƠN
- Các thông tin cơ bản.
Địa chỉ: Cứu Sơn, Đông Cứu, Gia Bình, Bắc Ninh.
Năm thành lập: Chưa rõ (khoảng đầu thế kỷ XIX).
Dòng tu đang hiện diện và hoạt động: mới chỉ có 6 thành viên của huynh đoàn Đa Minh giáo dân đang sinh hoạt chung với giáo họ Hương La.
Số giáo dân: Giáo họ hiện có 98 nhân danh sống rải rác trong làng Cứu Sơn với tổng số 2786 nhân khẩu. Nghề nghiệp chính ở Cứu Sơn là nông nghiệp, trong những năm gần đây giới trẻ đi làm ở các khu công nghiệp cũng như tham gia vào các ngành thương mại – dịch vụ. Đời sống dân trí ngày một nâng cao.
Nhà thờ: nhà thờ Cứu Sơn được xây dựng từ năm 1926, lần tu sửa gần đây nhất là năm 2006. Nhà thờ dài 24m, rộng 8,4m, mái cao 15m, tháp cao 24m với 3 quả chuông, 2 quả chuông dây (quả to nặng 140kg, quả nhỏ nặng 70kg) và 1 quả chuông gõ nặng 40kg. Tổng diện tích khuôn viên nhà thờ rộng 1108m2.
- Lịch sử hình thành và phát triển:
Cứu Sơn đón nhận đức tin từ những năm đầu của thế kỉ XIX, tức là trước thời gian bách hại đạo, vì ở Cứu Sơn có một vị đầu mục chịu phúc tử đạo tại Cổng Tả thành Bắc Ninh năm 1862, hiện hài cốt vẫn đang được an táng tại nhà thờ Tử Nê. Ngôi thánh đường hiện tại của giáo họ được cha chính Mẫn (khi đó còn làm thầy) xây dựng năm 1926.
Vào những năm đầu của thế kỉ trước, đời sống đạo ở Cứu Sơn tương đối quy củ. Tới năm 1954, có hơn 30 gia đình công giáo ở Cứu Sơn di cư vào Nam sống tập trung ở khu vực Cư Xá (Gp. Đà Lạt) và Long Thành (Gp. Xuân Lộc), chỉ còn 6 gia đình ở lại giữ làng, giữ nhà thờ và giữ đức tin. Sau những năm tháng khó khăn, đến nay đời sống đức tin của bà con giáo dân Cứu Sơn đang dần hồi phục và phát triển.
- Đời sống đức tin:
Hiện nay, tại Cứu Sơn các hội đoàn vẫn chưa có điều kiện để tái thiết lập, mới chỉ có 6 thành viên của huynh đoàn Đa Minh giáo dân đang sinh hoạt chung với giáo họ Hương La. Trong thời gian tới, cha xứ và ban hành giáo đã đưa ra các dự phóng mục vụ để tái thiết và phục hồi các truyền thống đạo bị mai một sau biến cố di cư.
BTT GP Bắc Ninh