Trải qua hơn 100 năm tồn tại giữa mảnh đất giàu truyền thống văn hóa Bắc Ninh – Kinh Bắc, Nhà thờ chính tòa Bắc Ninh đã chứng kiến nhiều biến cố thăng trầm của lịch sử giáo phận, của đất nước và con người. Nhà thờ chính tòa là mái nhà chung của mọi tín hữu Kinh Bắc, là trái tim của Giáo phận miền Quan họ thân yêu.
Ngay từ khi thiết lập Giáo phận, Nhà thờ chính tòa Bắc Ninh đã ghi dấu ấn. Theo đó, “vào ngày 29 tháng 05 năm 1883, Tòa Thánh thiết lập giáo phận Bắc (Bắc Ninh) từ giáo phận Đông Đàng Ngoài và bổ nhiệm Đức Cha Antonio Lễ làm giám mục tiên khởi. Sau đó, vào năm 1889, đức cha đã mua một mảnh đất cách thành cổ Bắc Ninh chừng 200 mét để xây dựng Nhà thờ chính tòa Bắc Ninh. Sau 3 năm xây dựng, vào năm 1892, nhà thờ Bắc Ninh được khánh thành” (Kỉ niệm 125 Nhà thờ chính tòa Bắc Ninh, xuất bản 2017, Giáo phận Bắc Ninh). Như vậy, việc xây cất Nhà thờ Chính tòa gần liền với việc thiết lập giáo phận và đánh dấu sự phát triển lớn mạnh của Giáo phận miền Kinh Bắc.
Trong giai đoạn sau, với gần một thế kỉ khói lửa chiến tranh, đa phần các Nhà thờ trong Giáo phận bị tàn phá, do đánh bom, do chính sách cải cách… nhiều nơi, người tín hữu không có Nhà thờ để sinh hoạt đức tin. Đồng thời, trong giai đoạn này các đức cha cũng bị quản thúc tại khuôn viên Tòa giám mục, do đó việc đi kinh lý trở nên rất khó khăn.
Muôn vàn những gian khó cả về vật chất lẫn tinh thần, nhưng không làm giảm suy tình yêu của mỗi tín hữu, sự nhiệt thành trong tim của người Kitô hữu đối với Đấng Tối Cao. Trong những dịp lễ trọng, Mùa Chay hay Mùa Phục Sinh, giáo dân các giáo xứ trong 5 tỉnh: Bắc Kạn, Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc và một vài huyện của các tỉnh Tuyên Quang, Hà Nội, Lạng Sơn, Phú Thọ, Hải Dương, Hưng Yên lại tấp nập về Nhà thờ Chính tòa để dự lễ và lãnh nhận các bí tích. Từ những nơi rất xa trong Giáo phận như Thái Nguyên, Đại Từ… người đi xe đạp, người đi bộ, vượt qua những cung đường nhiều trắc trở, đường đất, đường sỏi, dù nắng chói chang hay mưa giông lầy lội, niềm tin vào Thiên Chúa chưa bao giờ phai nhạt.
Hành trang của mỗi tín hữu luôn có thực phẩm thiết yếu nhất, ai có gì mang nấy, cùng nhau hội tụ về khuôn viên Nhà thờ Chính tòa, góp gạo nấu cơm chung. Từ đó tạo nên bầu không khí gia đình đơn sơ nhưng ấm áp. Thật là giống hình ảnh của Giáo Hội thời sơ khai. Chính vì vậy, mặc dù trong suốt một thời gian dài thiếu linh mục, bị cấm cách nhưng niềm tin của người giáo dân Bắc Ninh vẫn cháy sáng và không ngừng lớn mạnh.
Ngày nay, những hình ảnh đôi nam nữ chở nhau trên chiếc xe đạp cũ, hướng về Nhà thờ Chính tòa cử hành nghi thức hôn phối; hay đoàn người nam nữ chở củi, muối, gạo.. phục vụ dịp Lễ trọng chỉ còn trong ký ức của thế hệ cao niên. Thay vào đó là những hình ảnh sống động hơn, màu sắc hơn, cơ sở vật chất hiện đại hơn. Nhờ ơn Chúa và sự nỗ lực của các thế hệ tiền nhân, các giáo xứ đều có Nhà thờ và cha xứ, các tín hữu không cần phải lặn lội về Nhà thờ Chính tòa để lãnh nhận các nhiệm tích, nhưng đã được đón nhận bí tích ngay sát nhà mình.
Là một sự khẳng định, Nhà thờ Chính tòa luôn đóng vai trò quan trọng trong đời sống của giáo phận. Nơi đây không chỉ là nơi đặt ngai của Đức Giám mục Giáo phận, là nhà thờ Mẹ của mọi Nhà thờ trong Giáo phận, mà còn là biểu tượng sống động của tình thương của Thiên Chúa qua dòng thời gian. Chính từ nơi đây – trái tim của Giáo phận, nguồn ân sủng Thiên Chúa tuôn đổ dạt dào đến mọi miền Kinh Bắc. Bởi thế mới thấy, vượt lên trên mọi tâm tình, vượt qua mọi thời đại, muôn ngàn trái tim đều hướng về Chúa, Đấng nâng đỡ mỗi chúng con trên hành trình cuộc đời.
Trải qua hơn một thế kỷ với biết bao thăng trầm và biến đổi, Nhà thờ Chính tòa vẫn hiên ngang vươn mình giữa bầu trời Kinh Bắc, như vị anh hùng đức tin, để ngày ngày che chở và bảo bọc đoàn cái giáo phận. Ước mong sao mỗi người chúng ta khắc ghi thật sâu hình ảnh Nhà thờ Chính tòa trong trái tim mình, để ngày ngày tiếp bước thế hệ tiền nhân, xây dựng giáo phận trổ sinh nhiều hoa trái tốt tươi.
Nhân dịp kỉ niệm 131 năm Nhà thờ chính tòa Bắc Ninh (1892 – 2023)
Giuse B.Duy
Tag: