Đức Thánh Cha cảm ơn những tiến bộ của y học trong việc chữa trị giảm đau để đồng hành với những người ở giai đoạn cuối đời, nhưng nhấn mạnh rằng an tử và trợ tử là điều không thể chấp nhận được. Sự sống mới là quyền của con người, chứ không phải sự chết. Từ đó ngài lên án việc đẩy nhanh cái chết của người cao tuổi là một điều vô nhân đạo và phi Kitô giáo.
Từ đề tài "sự hiệp thông của các thánh" được trình bày trong bài giáo lý thứ Tư tuần trước, sáng thứ Tư ngày 9/2/2022, Đức Thánh Cha giúp các tín hữu khám phá lòng sùng kính đặc biệt của các Kitô hữu dành cho thánh Giuse như thánh bổn mạng của những người chết lành.
Đức Thánh Cha mời gọi các Kitô hữu đối diện với cái chết với đức tin vào sự phục sinh và nhấn mạnh rằng đức tin Kitô giáo không phải là cách diệt trừ nỗi sợ hãi cái chết nhưng giúp chúng ta đối diện với nó. Đức Thánh Cha cũng cảm ơn những tiến bộ của y học trong việc chữa trị giảm đau để đồng hành với những người ở giai đoạn cuối đời, nhưng nhấn mạnh rằng an tử và trợ tử là điều không thể chấp nhận được. Sự sống mới là quyền của con người, chứ không phải sự chết. Từ đó ngài lên án việc đẩy nhanh cái chết của người cao tuổi là một điều vô nhân đạo và phi Kitô giáo.
Thánh Giuse được Chúa Giêsu và Mẹ Maria đồng hành trong giờ lâm tử
Mở đầu bài giáo lý, Đức Thánh Cha nói rằng lòng sùng kính thánh Giuse như Đấng bảo trợ của những người chết lành xuất phát từ ý tưởng rằng thánh Giuse qua đời với sự nâng đỡ của Đức Trinh nữ Maria và Chúa Giêsu, trươc khi rời ngôi nhà ở Nadarét. Đức Thánh Cha giải thích thêm: "Không có dữ liệu lịch sử về điều này, nhưng vì người ta không còn thấy thánh Giuse trong cuộc sống công cộng, nên ngài được cho là đã chết tại Nadarét, cùng với gia đình của ngài. Và đồng hành với ngài đi đến cái chết là Chúa Giêsu và Mẹ Maria."
Các hiệp hội khẩn cầu thánh Giuse thay cho những người đang hấp hối
Đức Thánh Cha lưu ý: "Một thế kỷ trước, Đức Biển Đức XV đã viết “qua thánh Giuse, chúng ta trực tiếp đến với Mẹ Maria, và nhờ Mẹ Maria, chúng ta đến với nguồn gốc của mọi sự thánh thiện là Chúa Giêsu”. Cả thánh Giuse và Mẹ Maria giúp chúng ta đế với Chúa Giêsu. Và khi khuyến khích các thực hành đạo đức để tôn vinh thánh Giuse, Đức Biển Đức XV đặc biệt khuyến nghị một điều: “Bởi vì thánh nhân xứng đáng được xem là người bảo vệ hữu hiệu nhất cho những người sắp qua đời, ngài đã qua đời với sự nâng đỡ của Chúa Giêsu và Mẹ Maria, nên mối quan tâm của các mục tử sẽ là ghi khắc và khuyến khích [...] những hiệp hội ngoan đạo đã được thành lập khẩn cầu thánh Giuse thay cho những người đang hấp hối, ví dụ như những hiệp hội 'Chết lành', 'thánh Giuse qua đời' và 'cầu cho những người sắp qua đời” (Tự sắc Bonum sane, 25/7/1920).
"Ở cánh cửa tối tăm của sự chết"
Đức Thánh Cha nói tiếp: "Anh chị em thân mến, có lẽ một số người nghĩ rằng loại ngôn ngữ này và chủ đề này chỉ là di sản của quá khứ, nhưng trên thực tế, mối quan hệ của chúng ta với cái chết không bao giờ nhìn về quá khứ, nhưng luôn hướng về hiện tại." Nói về Đức nguyên Giáo hoàng Biển Đức, trong lá thư gửi các tín hữu cách đây vài ngày, đã nói về chính mình "đang đứng trước cánh cửa tối tăm của sự chết", Đức Thánh Cha cảm thán: "Thật tốt khi cảm ơn Đức Giáo Hoàng, người có sự sáng suốt này, ở tuổi 95, đã nói với chúng ta điều này: 'Tôi đang đối mặt với bóng tối của sự chết, ở cánh cửa tối tăm của sự chết'. Đó là một lời khuyên tuyệt vời ngài dành cho chúng ta, phải không?"
"Cái gọi là văn hóa 'an sinh' cố gắng xóa bỏ thực tế về cái chết, nhưng đại dịch virus corona đã làm cho nó nổi bật lại theo cách bi thương. Thật là khủng khiếp: sự chết đã ở khắp nơi và rất nhiều anh chị em đã mất đi những người thân yêu mà không thể ở gần họ, và điều này càng khiến cho cái chết trở nên khó chấp nhận và đón nhận hơn." Đức Thánh Cha chia sẻ rằng có một y tá, đứng trước một người bà sắp chết vì Covid và người này nói: "Tôi xin từ biệt người thân của tôi, trước khi tôi ra đi." Cô y tá đã can đảm, lấy điện thoại và kết nối cho bà. Đức Thánh Cha nói: "Đó là sự dịu dàng của cuộc chia ly đó..."
Đức tin Kitô giáo giúp đối diện với sự chết
Dù con người cố gắng bằng mọi cách để xua đuổi ý nghĩ về sự tồn tại hữu hạn của mình, tự huyễn hoặc bản thân khi tin rằng chúng ta có thể loại bỏ sức mạnh của cái chết và xua tan nỗi sợ hãi, Đức Thánh Cha nhấn mạnh: "Nhưng đức tin Kitô giáo không phải là cách xua đuổi nỗi sợ hãi cái chết; đúng hơn, nó giúp chúng ta đối mặt với nó. Trước hay sau, tất cả chúng ta sẽ đi đến cánh cửa đó..."
"Ánh sáng đích thực soi sáng mầu nhiệm sự chết đến từ sự phục sinh của Chúa Kitô." Thánh Phaolô viết: “Nhưng nếu chúng tôi rao giảng rằng Đức Kitô đã từ cõi chết trỗi dậy, thì sao trong anh em có người lại nói: không có chuyện kẻ chết sống lại? Nếu kẻ chết không sống lại, thì Đức Kitô đã không trỗi dậy. Mà nếu Đức Kitô đã không trỗi dậy, thì lời rao giảng của chúng tôi trống rỗng, và cả đức tin của anh em cũng trống rỗng." (1Cr 15, 12-14). Đức Thánh Cha khẳng định: "Có một điều chắc chắn: Chúa Kitô đã sống lại, Chúa Kitô đã phục sinh. Chúa Kitô đang sống giữa chúng ta. Và đây là ánh sáng đang chờ đợi đằng sau cánh cửa tử thần tăm tối đó."
"Anh chị em thân mến, chỉ nhờ đức tin vào sự phục sinh chúng ta mới có thể đối diện với vực thẳm của sự chết mà không bị nỗi sợ hãi lấn át. Không chỉ vậy: chúng ta có thể khôi phục vai trò tích cực cho sự chết. Thật vậy, suy nghĩ về cái chết, được soi sáng bởi mầu nhiệm của Chúa Kitô, giúp chúng ta nhìn mọi sự sống qua đôi mắt tươi mới."
Điều cần tích luỹ không phải là của cải, nhưng là lòng bác ái
Tiếp tục bài giáo lý, nhận định về việc tích luỹ của cải vô ích, Đức Thánh Cha nói: "Tôi chưa bao giờ nhìn thấy một chiếc xe tải chở đồ dọn nhà đi theo sau một chiếc xe tang! Chúng ta sẽ đến đó đơn độc, không có gì trong túi của tấm vải liệm: không có gì. Vì tấm vải liệm không có túi. Sự cô đơn của cái chết: đó là sự thật, tôi chưa bao giờ nhìn thấy một chiếc xe tải dọn nhà đi theo sau chiếc xe tang. Nếu một ngày chúng ta sẽ chết thì tích lũy sẽ chẳng có ý nghĩa gì." Và ngài nhắc nhở: "Những gì chúng ta phải tích lũy là lòng bác ái, và khả năng chia sẻ, khả năng không thờ ơ khi đối mặt với nhu cầu của người khác. Hoặc, nếu một ngày nào đó chúng ta sẽ chết, tranh cãi với anh em, với chị em, với bạn bè, với người thân, hoặc với anh chị em trong đức tin có ý nghĩa gì? Tức giận với chính mình hay với người khác thì có ích gì? Trước cái chết, rất nhiều vấn đề trở nên nhỏ bé. Thật tốt khi chết mà được hòa giải, không có thù hận và không hối tiếc!"
Tiếp đến, Đức Thánh Cha nhắc các tín hữu rằng "Tin Mừng cho chúng ta biết rằng cái chết đến như một tên trộm, và dù chúng ta cố gắng kiểm soát sự xuất hiện của nó đến mức nào, thậm chí có thể lên kế hoạch cho cái chết của chính mình, thì nó vẫn là một sự kiện mà chúng ta phải nhìn nhận và khi đối diện với nó chúng ta cũng phải đưa ra lựa chọn.
Tránh điều trị dai dẳng khi đã cố gắng hết sức
Đối với các Kitô hữu, Đức Thánh Cha đề nghị hai điều cần cân nhắc. “Thứ nhất: chúng ta không thể tránh khỏi cái chết, và chính vì lý do này, sau khi đã làm mọi việc có thể theo cách con người để cứu chữa người bệnh, thì việc điều trị dai dẳng kiên quyết trở thành trái đạo đức (x. Giáo lý Hội thánh Công giáo, số 2278). Câu nói của đoàn dân trung thành của Chúa, của những người đơn sơ là: ‘Hãy để họ ra đi bình an’; ‘hãy giúp họ chết trong an bình’, thật là khôn ngoan biết bao!
Tránh khuynh hướng an tử
Sự cân nhắc thứ hai liên quan đến phẩm chất của chính cái chết, của nỗi đau, của đau khổ. Đức Thánh Cha nói: "Thật vậy, chúng ta phải biết ơn tất cả sự giúp đỡ mà y học đã cố gắng ban tặng, để thông qua cái gọi là 'chăm sóc giảm nhẹ', mỗi người đang chuẩn bị sống chặng đường cuối cùng của cuộc đời có thể sống theo cách nhân văn nhất có thể. Tuy nhiên, chúng ta phải cẩn thận để không nhầm lẫn sự trợ giúp này với khuynh hướng không thể chấp nhận được, đưa đến việc giết người."
Nhấn mạnh rằng "chúng ta phải đồng hành với mọi người đi đến sự chết, nhưng không được tạo nên cái chết hoặc giúp đỡ cho bất kỳ hình thức tự tử nào, Đức Thánh Cha kêu gọi quyền được chăm sóc và điều trị cho tất cả mọi người, "để những người yếu nhất, đặc biệt là người già và bệnh tật, không bao giờ bị loại bỏ. Thật vậy, sự sống là một quyền, chứ không phải là cái chết; sự chết phải được đón nhận chứ không phải được tạo nên. Và nguyên tắc đạo đức này áp dụng cho tất cả mọi người, không chỉ Kitô hữu hay những người có đức tin."
Đẩy người già đến gần cái chết hơn là điều vô nhân đạo
Đức Thánh Cha nói thêm: "Nhưng ở đây tôi muốn nhấn mạnh một vấn đề xã hội, nhưng là một vấn đề có thật. “Việc lập kế hoạch” đó - tôi không biết đó có phải là từ thích hợp không - nhưng để thúc đẩy nhanh cái chết của những người già. Rất nhiều lần người ta thấy trong một số xã hội rằng những người già không có của cải thì người ta cho họ ít thuốc hơn mức họ cần, và điều này là vô nhân đạo: điều này không phải là giúp đỡ cho họ, điều này là đẩy họ đến gần cái chết hơn. Và đây không phải là cách nhân bản cũng như không phải cách của Kitô giáo."
Khởi đầu và kết thúc cuộc đời đều là một mầu nhiệm cần trân trọng
Theo Đức Thánh Cha, "người cao tuổi phải được coi như một kho tàng của nhân loại: họ là trí tuệ của chúng ta. Cho dù họ không nói, và cho dù họ không có cảm thức nữa, họ là biểu tượng sự khôn ngoan của con người. Họ là những người đã đi trước chúng ta và để lại cho chúng ta biết bao điều đẹp đẽ, bao kỉ niệm, bao sự khôn ngoan." Ngài kêu gọi: "Xin đừng cô lập người già, đừng làm cho người già nhanh chết. Việc dịu dàng với một người già cũng mang lại hy vọng giống như vuốt ve một đứa trẻ, bởi vì khởi đầu và kết thúc của cuộc đời luôn là một mầu nhiệm, một mầu nhiệm cần phải được trân trọng, đồng hành, chăm sóc và yêu quý."
Cuối cùng, Đức Thánh Cha "xin thánh Giuse giúp chúng ta sống mầu nhiệm sự chết cách tốt nhất có thể. Đối với một Kitô hữu, chết lành là một kinh nghiệm về lòng thương xót của Thiên Chúa, Đấng đến gần chúng ta ngay cả trong giây phút cuối cùng của cuộc đời chúng ta."
Đức Thánh Cha nói rằng "ngay cả trong Kinh Kính Mừng, chúng ta cũng cầu xin Đức Mẹ ở gần chúng ta “vào giờ lâm tử”. Vì vậy, ngài muốn kết thúc bài giáo lý này bằng cách mời gọi các tín hữu cùng nhau đọc một kinh Kính Mừng cầu nguyện cho những người hấp hối, những người đang sống giây phút chuyển tiếp để đi đến cánh cửa tăm tối này, và cho những người thân đang chịu cảnh tang tóc mất mát...
Đức Thánh Cha và cộng đoàn đã đọc một kinh Kính Mừng theo ý chỉ này.
Hồng Thủy